مقاله تعدد زوجات : آنچه كه يك واقعيت تاريخي و غير قابل انكار مي باشد اين است كه چند همسري در طول تاريخ بشريت وجود داشته و در حال حاضر نيز، اگر چه در مقياسي كمتر، امّا همچنان وجود دارد. البته بايد توجه داشت كه چند همسري فوق الذكر، در معناي عام آن به كار رفته است و اعمّ از چند زني و چند شوهري است.همان طور كه مي دانيم برخي مناطق دنيا در گذشته و يا شايد در زمان حال، چند همسري را از نوع چند شوهري آن تجربه كرده اند كه اين موارد از موضوع بحث فعلي ما خارج است و در اين فرصت محدود صرفاً به مقوله ي تعدّد زوجات در اسلام مي پردازيم.

پيش از هر موضوعي بايد ياد آور شويم كه تعدّد زوجات رهاورد يا سوغات اسلام نبوده و با وجود اينكه مخالفان اسلام در تبليغات خود مرتب تاكيد مي نمايند كه تعدّد زوجات ريشه در اسلام دارد، امّا واقعيت امر اينگونه نيست. قرن ها پيش از ظهور اسلام، بحث تعدّد زوجات در عرف اقوام بدوي و باستاني وجود داشته و در دين يهود نيز مطرح شده بود.

قابل ذكر است كه احكام دين اسلام بر اساس يك تقسيم بندي كلّي به دو دسته ي احكام تاسيسي و امضايي تقسيم مي شوند و بحث جواز تعدّد زوجات در زمره ي احكام تاسيسي دين اسلام نمي باشد، بلكه در دسته ي احكام امضايي قرار مي گيرد. در چهار ده قرن پيش در شبه جزيره ي عربستان، مردان هيچ محدوديتي در اختيار نمودن زنان متعدّد نداشتند و اگر مردي ده يا پانزده زن براي خويش اختيار مي نمود، امري كاملاً عرفي و عادي تلقي مي شد. در چنين شرايطي پيامبر دين اسلام به خوبي درك نمودند كه يكباره نمي توان با عرف ريشه دار تعدّد زوجات به مقابله بر خاست. به اين دليل تلاش شد تا با اين عرف غلط به نرمي بر خورد شود تا اثر گذار باشد. لذا تعدّد زوجات در دين اسلام، به چهار زن محدود گشت. نتيجتاً اين اقدام پيامبر به نسبت زمان و مكان موضوع مورد بحث، اقدامي در راستاي احياي حقوق زنان تلقي مي شود.

تعدّد زوجات از منظر قرآن كريم

مشابه اينگونه از برخورد هاي پيامبر با عرف موجود در جامعه ي عربستان را مي توان در بحث برده داري نيز مشاهده نمود.

همان طور كه مي دانيم در آن زمان رسم بود تا خانواده ها ي ثروتمند عربستان براي خود غلامان و كنيزاني را به بردگي مي گرفتند. اين موضوع بخشي از عرف آن زمان بود. پيامبر اسلام با وجود اينكه شخصاً با برده داري مخالف بودند امّا با اين عرف نيز با تدبير و ملايمت بر خورد نمودند و يكباره برده داري را حرام اعلام ننمودند بلكه بارها به مسلمين توصيه نمودند تا با بردگان خويش خوش رفتار بوده و در صورت امكان آنان را آزاد نمايند.

از همين دو مورد فوق مي توان نتيجه گرفت كه پيامبراسلام، به عرفيات زمان و محدوده ي جغرافيايي خويش توجّه بسياري نشان مي دادند. در خصوص تدبير پيامبر در مقابله با عرف و عادتهاي غلط مردم عربستان، مي توان به بحث مقابله ي تدريجي پيامبر با مصرف مشروبات الكلي نيز اشاره نمود. همان طور كه مي دانيم شرب خمر در دين اسلام به يكباره حرام اعلام نشد، بلكه به تدريج و در چند مرحله، حرمت شرب خمر اعلام گشت.

از تمامي مباحث فوق به خوبي به اين موضوع مي توان دست يافت كه عرف زمان و مكان و ساختار اجتماعي جوامع، در دين اسلام بسيار مورد توجّه بوده و در حال حاضر نيز بايد باشد. برده داري در دين اسلام حرام نبوده و نيست امّا امروزه عملي بسيار قبيح و زشت محسوب مي شود. اين موضوع را مي توان به بحث تعدّد زوجات نيز تسرّي داد. اگر چه تعدّد زوجات در اسلام حرام اعلام نشده است امّا از نگاه اكثر عقلا در شرايط كنوني و در ساختار اجتماعي ايران امروز، امري پسنديده و مورد تشويق و حمايت نمي باشد.

نكته اي كه بسيار مهم و در عين حال دردناك مي باشد اين است كه اگر به عمق دستورات و آموزه هاي قرآن توجه نماييم، متوجّه مي شويم كه تعدّد زو جات اسا ساً نهي شده است. خداوند در سوره ي نساء، آيه ي سوّم مي فرمايند : . . . آن كس از زنان را به نكاح خود در آوريد كه شما را نيكو و مناسب با عدالت است. دو يا سه يا چهار( نه بيشتر ) و اگر بترسيد كه چون زنان متعدّد گيريد، راه عدالت نپيموده و به آنها ستم كنيد، پس تنها يك زن اختيار كرده . . . .

همان طور كه ملاحظه شد، خداوند در اين آيه به مردان به روشني گوشزد مي نمايد كه اگر نمي توانيد عدالت را ميان زنان خود رعايت كنيد، بايد از چند همسري پرهيز نماييد.

بار ديگر خداوند در سوره ي نساء، آيه ي صد و بيست و نهم با لساني كه نهي از آن بيشتر استنباط مي شود چنين مي فرمايند: شما هرگز نمي توانيد ميان زنان به عدالت رفتار كنيد و هر چند راغب و حريص بر عدل و درستي باشيد . . . . مقاله تعدد زوجات

با توجّه به آيات فوق، از ديدگاه قرآن كريم، مردان غير معصوم توان برقراري عدالت ميان زنان متعدّد خود را ندارند و تعدّد زوجات براي آنان اگر چه حرام نيست امّا تلويحاً نهي شده است. مقاله تعدد زوجات

عدم اجراي عدالت منجر به بروز ظلم نسبت به فرد يا افراد مي شود. ارتكاب ظلم از ديدگاه اسلام حرام است. نتيجتاً تعدّد زوجات مي تواند مقدمه ي فعل حرام باشد و از اين رو امري پسنديده تلقّي نمي شود. مقاله تعدد زوجات

جداي از مباحث قر آني در خصوص تعدّد زوجات كه خود بحثي بسيار مفصّل است، مي توان به قوانين اساسي و مدني ايران نيز در اين خصوص اشاره نمود. در بخشي از اصل بيست و يكم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران آمده است: دولت موظّف است حقوق زن را در تمام جهات با رعايت موازين اسلامي تضمين نمايد و امور زير را انجام دهد:

الف: ايجاد زمينه هاي مساعد براي رشد شخصيت زن و احياي حقوق مادّي و معنوي او . . . .

با توجّه به بند الف در اصل بيست و يكم قانون اساسي، به نظر نمي رسد كه ترويج بحث نكاح منقطع با « ايجاد زمينه هاي مساعد براي رشد شخصيت زن » هم خواني داشته باشد.

از سوي ديگر قانون مدني ايران ريشه اي كاملاً فقهي دارد و بسياري از مواد آن از فقه تشيّع اخذ شده است. هم در فقه شيعه و هم در قانون مدني ما، بارها به بحث لزوم توجّه به عرف و عادات مردم و محل اشاره شده است.

نتيجتاً بار ديگر مي توان گفت كه ترويج بحث نكاح منقطع نه در راستاي آموزه هاي عميق قرآني است و نه در راستاي قوانين اساسي و مدني ايران است.

بنابر اين بايد از مسئولين محترم كشور تقاضا نماييم تا به جاي صرف اين ميزان وقت و انرژي پيرامون بحث نكاح منقطع ، از توان خود در جهت بسط و گسترش آموزه هاي عميق قرآني در جامعه استفاده نمايند تا همگان بدانند كه دين اسلام در چهارده قرن پيش و در فضاي آن زمان شبه جزيره ي عربستان ، در خصوص حقوق زنان تحوّلي بزرگ ايجاد نمود و عمق آموزه هاي اسلامي و قرآني به هيچ وجه مروّج تعدّد زوجات نبوده و نمي باشد.  تعدد زوجات در قرآن

دكتر سوده حامد توسّلي – وكيل دادگستري