عسر و حرج در ازدواج موقت ، سؤال: طبق ماده 1130 قانون مدنی، در ازدواج دائم چنانچه با عسر و حرج روبه‌رو شود دادگاه میتواند پس از اثبات آن حکم به طلاق زوجه صادر نماید آیا در عقد موقت نیز برای زوجه این امکان وجود دارد؟
نظریه شماره 4140/7 مورخ 27/2/1364
سؤال: طبق ماده 1130 قانون مدنی، در ازدواج دائم چنانچه با عسر و حرج روبه‌رو شود دادگاه میتواند پس از اثبات آن حکم به طلاق زوجه صادر نماید آیا در عقد موقت نیز برای زوجه این امکان وجود دارد؟
نظریه اداره کل حقوقی قوه قضائیه
هرچند تحقق عسر و حرج در مورد ازدواج‌های موقت مشکل و غالباً غیرمتصور است زیرا که در غالب موارد در ازدواج‌های موقت، زوجه تا حدودی از آزادی بیشتری برخوردار بوده و حقوق و تکالیفی که در ازدواج دائم برعهده زن هست در ازدواج موقت نیست و یا خیلی کمتر است ولی در عین حال چنانچه در مواردی زوجه با عسر و حرج (حرجی بودن ادامه زوجیت) روبه‌رو شود و این موضوع بر دادگاه ثابت گردد در این صورت دادگاه میتواند از ملاک ماده 1130 قانون مدنی تنفیح مناط نموده و حکم به اجبار زوج به بذل بقیه مدت متعه و در صورت میسر نشدن این امر حکم به انحلال زوجیت و قطع بقیه مدت نکاح موقت صادر نماید.
هرچند تحقق عسر و حرج در مورد ازدواج‌های موقت مشکل و غالباً غیرمتصور است زیرا که در غالب موارد در ازدواج‌های موقت، زوجه تا حدودی از آزادی بیشتری برخوردار بوده و حقوق و تکالیفی که در ازدواج دائم برعهده زن هست در ازدواج موقت نیست و یا خیلی کمتر است ولی در عین حال چنانچه در مواردی زوجه با عسر و حرج (حرجی بودن ادامه زوجیت) روبه‌رو شود و این موضوع بر دادگاه ثابت گردد در این صورت دادگاه میتواند از ملاک ماده 1130 قانون مدنی تنفیح مناط نموده و حکم به اجبار زوج به بذل بقیه مدت متعه و در صورت میسر نشدن این امر حکم به انحلال زوجیت و قطع بقیه مدت نکاح موقت صادر نماید.
تشخیص عسر و حرج معمولا به عهده دادگاه است چون این موضوع عاملی نیست که هر کسی بتواند در مورد آن نظر دهد و رای صادر کند. درست است که حق طلاق برای زوج در نظر گرفته شده اما زوجه در شرایطی که زندگی تمحل ناپذیری را داشته باشد میتواند درخواست طلاق نماید.
اما معمولا بانوان هنگامی که قصد تمام کردن زندگی مشترک را داشته باشند و تصمیم به طلاق گرفته باشند، به دلیل این که حق طلاق با مرد است اکثراً به دنبال راهی برای رسیدن و اثبات عسر و حرج هستند. مثلا تلاش میکنند که ثابت کنند زوجه یکی از شروط دوازده گانه عقد را نقض کرده و یا مرتکب خطایی شده که این اشتباه هم جزو شواهد عصر و حرج شناخته میشود.
اثبات عسر و حرج:
یکی از مهمترین نکاتی که زوجه برای دریافت حق طلاق به آن نیاز دارد اثبات مصادیق عسر و حرج و امکان دستیابی این ادله در دادگاه به دست قاضی مربوطه است. تا بتوان با استفاده از این دلایل و مستندات قاضی را مجاب به صدور حکم طلاق به واسطه در عسر و حرج قرار گرفتن زوجین کرد.
معمولا در دادگاه خانواده برای زنان اثبات عسر و حرج از سمت مرد بسیار سختتر از اثبات عمل نکردن به شرایط دوازده گانهای است که در عقدنامه جاری شده و مرد آن را قبول کرده است. به این دلیل که باید دادگاه در این مورد قاضی قانع شود که یک موضوعی خاص موجبات عسر و حرج زن را فراهم آورده که وی خواهان طلاق عسر و حرج است.
اگر در این باره بخواهیم برای اثبات موضوع ترک انفاق در عسر و حرج زوجین مثالی بزنیم باید گفت که ثابت کردن فقر و درماندگی و البته قرار گیری زن در چنین شرایطی که موجب عسر و حرج وی شده با ارائه ادله های متفاوتی از جانب زوجه امکان پذیر خواهد بود.
