برای اعدام قاتل باید دیه داد ، قتل يکي از گناهان کبيره محسوب مي‌شود و در شرع حرام شناخته شده و مرتکبان آن مستوجب مجازات هستند در عين حال صاحبان خون يا اوليا دم به عفو و بخشش نيز سفارش شده‌اند. قتل عمد موجب قصاص است ولي با رضايت ولي دم  ، قاتل قصاص نمي‌شود و با موافقت قاتل قصاص تبديل به ديه  و حبس مي‌شود.

برای اعدام قاتل باید دیه داد

پرسش: ديه‌اي که قاتل بايد بپردازد به چه ميزان است؟

پاسخ: گر چه ديه کامل معادل بهاي يکصد شتر(نرخ سال  معادل 1398 270 میلیون تومان است ) ولي اولياي دم و قاتل مي‌توانند به مقدار ديه کامل يا کمتر يا بيشتر از آن توافق کنند.

پرسش: آيا با رضايت اولياي دم و گذشت آنان قاتل از زندان آزاد مي‌شود؟

پاسخ: هر گاه کسي که مرتکب قتل عمد شده و اولياي دم رضايت دهند در صورتي که عملش موجب اخلال در نظم جامعه شود يا بيم آن رود که ديگران نسبت به قانون متجري شوند دادگاه مي‌تواند قاتل را به حبس از سه تا ده سال محکوم کند. فرقي نمي‌کند که رضايت اولياي دم بعد از صدور حکم قصاص باشد يا قبل از آن و حتي پس از صدور حکم قصاص و قطعيت حکم. پس بنابراين چنانچه اولياي دم رضايت دهند دادگاه‌هاي کيفري استان، قاتل را از حيث جنبه عمومي جرم محاکمه مي‌کند که البته اين رأي در ديوان‌عالي کشور قابل اعتراض و تجديد نظر خواهي است.

پرسش: اگر قاتل بميرد مي‌توان از ورثه قاتل ديه گرفت؟

پاسخ: خير، هرگاه قاتل بميرد قصاص و ديه هر دو ساقط مي‌شود. اما اگر اولياي دم خواهان قصاص قاتل باشند و دادگاه عمل قاتل را غير عمد تشخيص دهد و قاتل فوت کند اولياي دم مي‌توانند از ورثه قاتل، ديه اخذ کنند.

پرسش: اگر قاتل پس از ارتکاب جنايت و قتل عمد فرار کند آيا قصاص تبديل به ديه مي‌شود؟

پاسخ: اگر قاتل فرار کند و تا هنگام مردن به او دسترسي نباشد پس از مرگ قاتل، قصاص تبديل به ديه مي‌شود و ورثه‌اش بايد ديه به خانواده مقتول بپردازند.

اما اگر قاتل پس از انجام قتل و تا قبل از آنکه مرگش فرارسد، فرار نکرده باشد ورثه اش مسئوليتي براي پرداخت ديه نخواهند داشت. يعني فرار قاتل و عدم دسترسي به او تا زمان مرگ موجب خواهد شد تا پس از مرگ، وراث او مسئول پرداخت ديه به ورثه مقتول باشند.

البته بايد توجه داشت ديه ابتدا از مال قاتل پرداخت مي‌شود و اگر مالي نداشته باشد از اموال نزديک‌ترين خويشان او پرداخت مي‌شود و چنانچه نزديکاني نداشته باشد يا اينکه نزديکان او قدرت مالي نداشته باشند، پرداخت ديه از طريق بيت‌المال صورت مي‌گيرد.

پرسش: اگر مردي، زني را بکشد قصاص يا تراضي و توافق براي ميزان ديه چگونه است؟
پاسخ: در اين حالت اولاً: اولياي دم مقتول مي‌توانند با پرداخت نصف ديه کامل قصاص کنند. ثانياً: در صورت اعلام گذشت، قاتل مي‌تواند به مقدار ديه يا کمتر يا بيشتر از آن مصالحه کند.

پرسش: اولياي دم به چه اشخاصي گفته مي شود؟

پاسخ: اولياي دم به کساني گفته مي‌شود که قصاص و عفو قاتل در اختيارشان است و در واقع اولياي دم همان ورثه مقتول هستند به استثناي شوهر يا زن که در قصاص يا عفو نقشي ندارند. البته اگر اولياي دم با قاتل به سازش رسيدند سهم زن يا شوهر از ديه محفوظ خواهد بود.

پرسش: اگر مقتول مردي باشد و علاوه بر پدر و مادر داراي همسر هم باشد و همسرش گذشت کند آيا براي اجراي حکم قصاص، پدر و مادر متوفي بايد سهم ديه زوجه (همسر) را بدهند.

پاسخ: خير، همسر مقتول چه گذشت کند و چه گذشت نکند ساير اولياي دم مي‌توانند قاتل را قصاص کنند و نبايد براي اجراي قصاص مالي به زوجه مقتول بدهند.

پرسش: اگر اولياي دم متعدد باشند براي مثال مقتول داراي دو فرزند، پدر و مادر باشد و عده‌اي از آنان خواستار قصاص و عده ديگر خواهان ديه باشند چه بايد کرد؟

پاسخ: اگر اولياي دم متعدد باشند موافقت همه آنها براي قصاص لازم است و اگر همگي خواهان قصاص باشند قاتل قصاص مي شود و اگر بعضي از آنها خواهان قصاص و برخي خواهان ديه باشند، شخص يا اشخاصي که خواهان قصاص‌اند هنگامي مي‌توانند قصاص کنند که سهم ساير اولياي دم را که خواهان ديه هستند بپردازند و اگر بعضي از اولياي دم را که خواهان ديه هستند بپردازند و اگر بعضي از اولياي دم به طور رايگان عفو کنند ديگران مي‌توانند پس از پرداخت سهم عفو کنندگان به قاتل او را قصاص کنند. برای اعدام قاتل باید دیه داد

پرسش: آيا اگر يکي يا چند نفر از اولياي دم که حق قصاص دارند قبل از قصاص قاتل، فوت کنند، قصاص ساقط مي‌شود؟

پاسخ: با فوت هر يک از اولياي دم در هر مرحله از رسيدگي کيفري به پرونده (چه در دادسرا و چه در دادگاه) حق اجراي قصاص به ورثه متوفي منتقل مي‌شود و در واقع همان حق را که براي قصاص يا عفو مورث شان داشته، آنان دارا هستند.

پرسش: چنانچه يکي از اولياي دم مقتول در زمان قتل دختري 14 ساله باشد آيا سرپرست قانوني او بايد درخواست قصاص کنند؟

پاسخ: چون در زمان قتل اين شخص بالغ زير 18 سال است و اشخاص بالغ زير 18 سال در تصميم گيري براي امور مالي شان فقط وابسته به سرپرست قانوني خود مانند قيم يا ولي قهري هستند و در غير امور مالي از جمله قصاص مستقل عمل مي‌کند بنابراين قيم يا ولي قهري اين شخص که در زمان قتل بالغ بوده نمي‌توانند به جاي او تصميم‌گيري کنند و گذشت آنها تاثير ندارد و تصميم‌گيري در مورد قصاص با همان دختر است.

پرسش: اگر مقتول ورثه اولياي دم نداشته باشد آيا قاتل از قصاص معاف مي‌شود؟

پاسخ: چه مقتول ورثه نداشته باشد و چه داشته باشد ولي ورثه‌اش شناخته نشوند يا به آنان دسترسي نباشد «براي مثال ورثه او در افغانستان باشند و در منطقه‌اي زندگي کنند که دسترسي به وي ممکن نباشد و…» ولي دم مقتول مقام معظم رهبري يعني ولي امر مسلمين است و رئيس قوه قضاييه با استيذان از ولي امر و تفويض اختيار به دادستان‌ها نسبت به تعقيب مجرم و تقاضاي قصاص يا ديه اقدام مي‌کند.

پرسش: آيا اگر مقتول قبل از فوت، قاتل را ببخشد اثري دارد؟

پاسخ: اگر مقتول قبل از مرگ، اعلام گذشت کند و قاتل را از قصاص عفو کند حق قصاص از ورثه او ساقط مي‌شود و اولياي دم نمي‌توانند پس از مرگ مورث‌شان تقاضاي قصاص کنند و حتي عده‌اي معتقدند که اگر مقتول قبل از مرگ، قصاص و ديه را ببخشد و قاتل را عفو کند ورثه حتي حق مطالبه ديه هم ندارند. برای اعدام قاتل باید دیه داد

پرسش: اگر شخصي قاتل را فراري دهد، چه مسئوليتي دارد؟

پاسخ: اگر شخص که قاتل را فراري داده موظف است او را تحويل دهد و هرگاه به تشخيص قاضي، شخص فراري دهنده در انجام وظيفه‌اش کوتاهي کرده باشد مي‌تواند تا زمان معرفي قاتل او را در حبس نگهدارد و اگر قاتل قبل از تحويل بميرد فرد فراري دهنده ضامن ديه مقتول است.

پرسش: اگر قاتل پس از ارتکاب جرم به کشور ديگر فرار کند چه اقداماتي مي‌توان انجام داد؟ آيا فرار او موجب سقوط حق قصاص مي‌شود؟

پاسخ: اگر بتوان متهم فراري را از طريق اعمال مقررات استرداد مجرمان به کشور بازگرداند و محاکمه کرد « به شرط آن‌که قاتل تبعه کشور ايران باشد» او به کشور بازگردانده مي‌شود و اگر دستگيري و استرداد متهم مقيم خارج از کشور به جهت عدم وجود قرارداد استرداد مجرمان با کشوري که قاتل به آنجا گريخته، امکان پذير نباشد، از آنجا که قاتل در قيد حيات است نمرده و نمي‌توان گفت که قصاص تبديل به ديه شده و ورثه مقتول مي‌توانند از اموال قاتل برداشت کنند يا ورثه قاتل و يا دولت و بيت المال را مسوول پرداخت ديه دانست.