اثرات مالی و غیرمالی ازدواج ، عقد نکاح یکی از عقود خاص و ویژه است. انعقاد این عقد اجر اخروی دارد. هر کس در زندگی خود به تعداد معدود و محدودی به انعقاد این عقد می‌پردازد. آثاری که از این عقد ناشی می‌شود نیز خاص و ویژه هستند.در ادامه به بررسی آثار نکاح در روابط زن و مرد می‌پردازیم.
تمکين
از آثار نکاح، می‌توان به تمکين اشاره کرد. هم زوجه و هم زوج تکلیف به تمکين دارند. تمکين داراي دو معناي خاص و عام است که تمکين خاص ناظر به پذيرش برقراري رابطه جنسي در حد متعارف است اما معناي عام تمکين اشاره به حالتي دارد که زن وظايف خود را به طور کلي نسبت به شوهر انجام مي دهد و با پذيرش رياست وي بر خانواده در حدود مقرر در قانون و عرف از وي اطاعت مي کند. بنابراين چنين الزامي شامل توقعات نامشروع و غيرمتعارف مرد از همسرش نمي‌شود و مرد نمي‌تواند به بهانه هر نافرماني و عدم اطاعتي زن را مستنکف از تمکين بداند چه بسا بسياري از مواقع توقعات نامتعارف مرد را مي‌توان از مصاديق سوءرفتار دانست.
آنچه به نظر می‌رسد این است که وظيفه تمکين براي زن نتيجه منطقي اعطاي مقام رياست خانواده به مرد است. قانون مدني براي تضمين تمکين زن از شوهر ضمانت اجراهايي را پيش‌بيني کرده است به این صورت که در مرحله نخست، در صورت عدم تمکين زن، مرد مي‌تواند با مراجعه به دادگاه الزام زن به تمکين را خواستار شود همچنين قانون، زني را که بدون مانع مشروع از اداي وظايف زوجيت امتناع کند از نفقه محروم مي‌کند.
حق حبس زوجه
زن می‌تواند تا تمام مهر به او تسلیم نشده است از ایفای وظایفی که در قبال شوهر دارد امتناع کند و این امتناع مسقط حق نفقه او نخواهد بود. بنابراین اگر زوج به خاطر عدم توانایی در پرداخت مهریه، تقاضای تقسیط آن را کند تا اتمام زمان پرداخت کامل مهر، این حق برای زن باقی است تا از تمکین به مرد خودداری کند. اما اگر زن قبل از اخذ تمام مهریه به اختیار خود حاضر به زندگی مشترک گردید و وظایفی راکه در قبال شوهر دارد انجام داد دیگر نمی‌تواند از حق مذکور که اصطلاحا حق حبس نامیده می‌شود استفاده کند.
مهر المثل
اختیار تعیین مهر ممکن است به زن، مرد و یا شخص ثالث داده شود. در صورتی‌که اختیار تعیین مهر به مرد یا شخص ثالث داده شود آنها در تعیین مهر کاملا مختار هستند. ولی اگر به اختیار زن داده شود او نمی‌تواند از مهر المثل بیشتر تعیین کند. مهر‌المثل یعنی میزان مهریه‌ای که عرف برای خانم‌هایی که از حیث صفات و وضعیت و جایگاه خانوادگی مانند خانم مورد نظر می‌باشند تعیین می‌کند. در صورتی‌که اصلا مهریه‌ای در عقد تعیین نشود پس از ازدواج و ایجاد رابطه زناشویی همین مهر‌المثل برای زن ثابت می‌شود.
به مجرد عقد زن مالک تمام مهریه می‌شود
یکی از مطالبی که شهرت یافته این است که زوجه قبل از ازدواج مالک نیمی از مهریه است و نمی‌تواند در نیم دیگر آن تصرف کند مگر بعد از ازدواج، در حالی‌که طبق قانون زن از هنگام عقد مالک تمام مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی در آن کند. بنابراین هر گاه قبل از ازدواج وآغاز زندگی زناشویی، طلاق اتفاق بیفتد زوجه موظف است که چنانچه تمام مهریه را دریافت داشته است نیمی از آن را به زوج برگرداند و اگر هنوز مهر پرداخت نشده فقط نیمی از آن را استحقاق خواهد داشت.
اجبار شوهر بر پرداخت نفقه
دادن نفقه به همسر و فرزندان که در اصطلاح به آنها عیال گفته می‌شود به عهده شوهر است. تکلیف مرد به دادن نفقه ناشی از حکم قانون است و قابل اسقاط نیست و نمی‌توان با توافق هنگام عقد این تکلیف را از عهده شوهر برداشت. نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث، منزل و هزینه‌ای درمانی و بهداشتی و خادم درصورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض. شوهر به عنوان رییس خانواده عهده‌دار تامین معاش زن و فرزندان خود است و تعیین نیازهای مادی هر زندگی با عرف است.
ملکیت زن نسبت به نفقه دریافتی
یکی از مسایلی که راجع به نفقه مطرح می‌شود این است که آیا زن نفقه‌ای را که شوهر در اختیار او قرار می‌دهد مالک می‌شود و یا اینکه فقط اذن تصرف دارد؟ به عنوان مثال لباسی که شوهر برای همسر خود تهیه می‌کند به ملک زن در می‌آید یا اینکه مال شوهر است و زن فقط می‌تواند از آن استفاده کند؟ در پاسخ به این سوال باید گفت: مالی که به عنوان نفقه و برای تصرف در اختیار زن قرار داده می‌شود و با استفاده، از بین می‌رود ملک اوست؛ مثل خوردنی‌ها. ولی درباره اموالی که پس از استفاده باقی می‌ماند، هر گاه عرفا در حکم هدیه باشد مثل لباس، طلا و… ملک زن است و در مورد خانه و اثاث منزل باید گفت: به زن، تنها اذن در استفاده داده شده است.
موارد سقوط نفقه
در مواردی حق دریافت نفقه توسط زوجه ساقط می‌شود. هر گاه زن بدون مانع مشروع و دلیل موجه از ادای وظایف زوجیتامتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود. اگر زن بدون عذر موجه حاضر نشود با شوهر خود زندگی کند یا با او در اداره خانواده همکاری نماید حقی برای نفقه ندارد. چنین زنی در اصطلاح ناشزه نامیده می‌شود. شوهر برای اینکه خود را از پرداخت نفقه معاف کند باید نشوز زن را در دادگاه اثبات کند. اگر زن عذر موجه و معقولی برای جدا زندگی کردن از شوهر داشته باشد مانند خوف بدنی یا مالی در این صورت او ناشزه نیست و نفقه همچنان بر شوهر ثابت خواهد ماند.
نفقه زن مطلقه
اگر زن و شوهر از یکدیگر جداشده باشند و طلاق آنها رجعی (قابل رجوع) باشد تا انتهای مدت زمان عده، که شوهر حق رجوع دارد نفقه زوجه هم بر عهده او است. در واقع مطلقه رجعیه هم از این حیث در حکم زوجه است. اما اگر طلاق در حال نشوز واقع شده باشد دیگر در زمان عده، نفقه بر عهده شوهر نیست. اگر هنگام جدایی زن از شوهر او باردار باشد تا هنگام وضع حمل نفقه او بر عهده شوهر است. نفقه‌ای که شوهر در زمان حمل به زن می‌دهد برای تامین گذران زن و جبران زحمتی است که متحمل می‌شود و نباید آن را به دستمزد یا انفاق به کودک تعبیر کرد و به همین دلیل الزام به آن، مشروط به ندار بودن جنین نیست.
حسن معاشرت
در کانون خانواده اخلاق حرف اول را می‌زند و زمانی که تفاهم جای خود را از دست داد و کشمکش‌های قانونی به میان آمد بحران در کانون خانواده بالا می‌گیرد. باید پذیرفت که خانواده عرصه کشمکش براي دستيابي به حقوق نيست بلکه پايگاهي براي تلاش مشترک زوجين است تا همگام با يکديگر بر اهداف متعالي خانواده جامه عمل پوشانند. براي تحکيم هر چه بيشتر بنيان خانواده قانونگذار به بيان برخي از تکاليف مشترک زوجين پرداخته است از جمله مهمترين اين تکاليف، تکليف حسن معاشرت است منظور از حسن معاشرت: خوشرويي احترام، رفتار مسالمت‌آميز، انجام تکاليف زناشويي و رعايت حقوق طرف مقابل است. قانونگذار براي اين تکليف ضمانت‌اجرا‌هايي را نيز پيش‌بيني کرده است. زن مي‌تواند با مراجعه به مراجع قضايي از مرد مرتکب سوءمعاشرت شکايت کند و وي را مجبور به حسن معاشرت کند و در صورت غيرقابل تحمل بودن زندگي زناشويي بواسطه سوءمعاشرت مرد، زن حق درخواست طلاق دارد. اثرات مالی و غیرمالی ازدواج
اختیار تعیین منزل مشترک
زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکنی کند تا از حق نفقه برخوردار گردد. البته این امکان وجود دارد که طرفین هنگام عقد یا بعد از آن، اختیار تعیین منزل را به زن بدهند. قابل توجه است از حق اختیار تعیین محل سکونت مشترک، نباید سوء استفاده شود. محل زندگی مشترک باید متناسب با زندگی و نیازهای خانواده باشد و به قصد اضرار و ایذاء صورت نگیرد. در غیر این صورت، دادگاه تصمیم لازم را در حل اختلاف می‌گیرد. شوهر نمی‌تواند زن را وادار کند که با خویشاوندان او در یک محل رندگی کنند مگر اینکه چاره‌ای نباشد و ضرورت مالی یا اخلاقی آن را ایجاب کند. اثرات مالی و غیرمالی ازدواج
راهکار قانونگذار در موارد آسیب به زن
در بعضی موارد این امکان وجود دارد که زن در صورت ادامه زندگی مشترک با شوهر خود در یک منزل به او صدمه برسد. در این گونه موارد قانونگذار این اجازه را داده است که زن بدون اینکه از حق نفقه خود محروم شود در خانه‌ای جدا از شوهر زندگی کند. در قانون آمده است: اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می‌تواند مسکن جداگانه‌ای اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود. در ادامه آمده است: هنگامی‌که محاکمه بین زوجین خاتمه نیافته، محل سکنای زن به تراضی طرفین معین می شود و در صورت عدم تراضی، محکمه با جلب نظر اقربای نزدیک طرفین منزل زن را معین خواهد کرد. در صورتی که اقربایی نباشد خود محکمه محل مورد اطمینانی را معین خواهد نمود. اثرات مالی و غیرمالی ازدواج
آثار ازدواج دایم
زمانی که صحبت از نکاح می‌شود، ازدواج دایم به ذهن متبادر می‌شود در حالی که ازدواج موقت هم یکی از مصادیق نکاح است. بيشتر آثار عقد موقت همان آثار عقد دایم است به خصوص از نظر فرزندان بين عقد موقت و دائم تفاوتي نيست و فرزند ناشي از ازدواج موقت از تمامي حقوق فرزند ناشي از ازدواج دایم برخوردار است. تفاوت عمده ازدواج موقت و دایم در موارد زير است:
1- تفاوت در نفقه، در عقد موقت هيچ الزام حقوقي و قانوني مبني بر دادن نفقه به زن وجود ندارد. مگر اينكه در ضمن عقد موقت شرط دادن نفقه از جانب شوهر و با خواسته زن تعهد شده باشد و يا اينكه عقد موقت بر مبناي انفاق جاري شده باشد.2- تعيين مهر در عقد موقت الزامي و گريزناپذير است چرا كه مهر از شرايط اساسي اين نوع ازدواج تلقي مي شود و در اين گونه ازدواج عدم تعيين مهر به هنگام عقد سبب بطلان است.
ماده 1095 قانون مدني بيان عبارت «در نكاح منقطع عدم مهر در عقد موجب بطلان است “مؤيد همين امر است».3- در ازدواج موقت ذكر مدت شرط لازم و ضروري است بنابراين اگر عقدي به ظاهر صورت پذيرد و مدت آن ذكر نشود.
بي‌ترديد عقد موقت صورت واقعي به خود نخواهد گرفت اما در اينكه آيا چنين ازدواج موقتي اساساً باطل است يا خير، اتفاق نظر وجود ندارد. با توجه به آنچه گفته شد، در بیشتر موارد ازدواج موقت و دایم دارای شرایط یکسانی هستند اما با وجوداین گاه اختلافاتی بین آن دو وجود دارد. نفقه، مهریه، تمکین، حسن معاشرت و تربیت و نگه داری کودکان از جمله نتایج مالی و غیرمالی نکاح است.
